Năm nay, do diễn biến của dịch Covid-19, nhiều hoạt động hoằng pháp như tổ chức các đại lễ, các khóa lễ cầu an… được các chùa tổ chức theo hình thức trực tuyến. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý, điều hành của Giáo hội Phật giáo Việt Nam (GHPGVN) là một tất yếu, phù hợp với xu thế phát triển của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.
Việc thực hiện các nghi lễ tôn giáo như lễ Phật Đản, lễ Vu lan... bằng hình thức trực tuyến là một sự thay đổi khác biệt với truyền thống Phật giáo - vốn được tổ chức trực tiếp, mang tính tập thể với sự giao lưu, tương tác giữa người với người. Bản chất của các thực hành tôn giáo nói chung và Phật giáo nói riêng là sự thể hiện niềm tin, đức tin, lòng thành kính… của những người có chung niềm tin tôn giáo. Đó là mối quan hệ trực tiếp giữa tín đồ với đấng thiêng, giữa tín đồ với các chức sắc, nhà tu hành tôn giáo và giữa tín đồ với tín đồ.
Với việc tổ chức các nghi lễ tôn giáo bằng hình thức trực tuyến, mọi tương tác trực tiếp được thay bằng gián tiếp, không gian tôn giáo hay các cơ sở tôn giáo được thay bằng không gian mạng và về cơ bản, nhiều nội dung của nghi lễ sẽ được rút gọn hơn so với tổ chức trực tiếp. Tuy nhiên, thông điệp chính của nghi lễ tôn giáo vẫn có thể truyền tải được đến với tất cả mọi người bằng hình thức trực tuyến.
Việc thay đổi hình thức thực hành tôn giáo, tín ngưỡng từ trực tiếp sang gián tiếp là một yêu cầu bắt buộc trong bối cảnh dịch Covid-19 và đây cũng là cách thức phù hợp để đảm bảo nhu cầu tín ngưỡng, tôn giáo của người dân. Theo truyền thống, những người có niềm tin đối với Phật giáo hoặc các loại hình tín ngưỡng, thường chú trọng đến sự “thành tâm”, “có thờ có thiêng, có kiêng có lành”... Do đó, việc tổ chức các nghi lễ tôn giáo theo hình thức trực tuyến vẫn đáp ứng được nhu cầu tín ngưỡng, tôn giáo của những người có niềm tin đối với Phật giáo và các loại hình tín ngưỡng truyền thống khác.
Như chúng ta đã biết, trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn ra suốt thời gian qua, không chỉ Việt Nam mà rất nhiều nước trên thế giới cũng đều tổ chức thực hành các nghi lễ tôn giáo bằng hình thức trực tuyến. Việc tổ chức các nghi lễ tôn giáo bằng hình thức trực tuyến, bên cạnh những hạn chế cũng có những ưu điểm, chẳng hạn như tiết kiệm chi phí rất lớn cho ban tổ chức cũng như cho các tín đồ; đồng thời, có thể truyền tải đến số lượng đông đảo tín đồ và trên một phạm vi rộng lớn hơn nhiều so với tổ chức trực tiếp.
Trong điều kiện bình thường, có thể có những nghi lễ tôn giáo vẫn có thể tổ chức bằng hình thức trực tuyến. Trong tương lai, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, của trí tuệ nhân tạo, internet… thì việc thực hành các nghi lễ tôn giáo bằng hình thức trực tuyến sẽ trở nên phổ biến hơn, không chỉ đối với những tổ chức tôn giáo mà cả với mỗi tín đồ.
| TS Bùi Hoài Sơn, Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam, cho rằng, việc thay đổi thói quen trong sinh hoạt văn hóa, đặc biệt là các sinh hoạt tín ngưỡng, tâm linh là vô cùng khó khăn. Tuy thế, nếu chúng ta không bắt đầu ngay bây giờ, bằng những hành động hết sức cụ thể thì sẽ chẳng bao giờ thay đổi được những điều mà chúng ta vẫn thường lên tiếng. Hình thức cúng dường online có thể không thần kỳ đến mức làm thay đổi tất cả thói quen công đức, đi lễ đầu năm, song sẽ góp phần giúp xây dựng văn hóa đi chùa văn minh, phù hợp với bối cảnh xã hội hiện nay. Thực tế, chúng ta đang sống trong bối cảnh xã hội số, chúng ta đang là những công dân số và chúng ta cũng đang thực hành văn hóa số. Thực hành tôn giáo hay bất cứ một thực hành xã hội nào khác cũng không thể tách mình ra khỏi bối cảnh xã hội này. |
