Những điều cần biết về vaccine Covid-19 và phản ứng phụ sau tiêm

Theo TS-BS Lê Quốc Hùng, vaccine được tạo bằng nhiều cách khác nhau, về cơ bản có 4 cách.

TS-BS Lê Quốc Hùng, Trưởng khoa Bệnh nhiệt đới Bệnh viện Chợ Rẫy

Cách thứ hai lấy một số chất protein của virus đó khuếch tán tạo ra vaccine.

Cách thứ ba lấy virus khác không gây bệnh cho người, làm yếu đi rồi bơm các gene virus gây bệnh vào virus không gây bệnh, kích thích cơ thể tạo ra kháng thể chống virus đó.

Cách thứ tư dùng chính virus đó nhưng làm yếu đi, không đủ khả năng gây bệnh nữa để tạo vaccine.

"Dù làm phương pháp nào đi nữa thì để ra tạo vaccine dựa trên nguyên tắc là lấy đặc trưng của virus đang dẫn tới bệnh lý, để nghiên cứu chế tạo vaccine", TS Lê Quốc Hùng cho hay.

Khi chích vaccine vào cơ thể, các hệ thống miễn dịch sẽ nhận biết  virus này có mang độc, có thể gây bệnh, từ đó cơ thể sẽ tạo ra kháng thể. Khi cơ thể có được kháng thể, khi virus gây bệnh đi vào trong người, thì cơ thể chúng ta đã có sẵn một lượng kháng thể đủ để chống lại và tiêu diệt virus gây bệnh. Từ đó, virus không nhân lên được trong cơ thể và không thể gây bệnh được.

Nhà báo Phạm Nguyễn (báo Dân Trí) đang được tiêm vaccine Covid-19.  Ảnh: HOÀNG HÙNG

Đồng thời, nếu chích vaccine nhưng cơ thể không tạo ra đủ kháng thể vẫn bị nhiễm bệnh như thường. Điều này không có nghĩa là chất lượng vaccine không tốt, vấn đề nằm ở chỗ không có gì là tuyệt đối, ngay cả những người mắc Covid-19 rồi vẫn có thể bị mắc lại.

“Không phải chỉ có vaccine là phòng chống được bệnh Covid-19. Bên cạnh tiêm vaccine, chúng ta có một sự kết hợp rất tốt đó là theo khuyến cáo 5K của Bộ Y tế (Khẩu trang – Khử khuẩn – Khoảng cách – Không tập trung – Khai báo y tế). 5K là biện pháp rẻ tiền, mọi người đều có thể thực hiện để đạt hiệu quả cao nhất trong phòng chống dịch bệnh Covid-19”, TS Lê Quốc Hùng khẳng định.

Bất kỳ loại thuốc nào cũng đều có thể dẫn tới phản ứng không mong muốn khi dùng. Thực tế cho thấy, không chỉ thuốc, vaccine mà các loại thức ăn, đồ uống hàng ngày cũng có thể khiến con người bị dị ứng. Ví dụ có những người bị dị ứng, ngứa khi ăn hải sản. Chính vì vậy cho nên khi sử dụng vaccine thì chúng ta cũng có thể có những phản ứng không mong muốn.

Phản ứng khi tiêm vaccine chia làm hai loại.

Loại thứ nhất là phản ứng thông thường, chấp nhận được. Đó là chúng ta sẽ có triệu chứng bị sốt, đau tại chỗ chích, mệt mỏi như cảm cúm thông thường. Tuy nhiên những phản ứng này sẽ không nguy hại cho người chích, nó sẽ tự mất đi sau 2-3 ngày chích vaccine.

Nhóm phản ứng thứ hai là phản ứng có hại. Đó là sốc phản vệ nặng, phản ứng không mong muốn ở mức độ nguy hiểm. Tỷ lệ người chích vaccine bị sốc phản vệ hoặc gặp những phản ứng phản vệ nặng nhiều hay ít thì hiện giờ mỗi loại vaccine có một tỷ lệ khác nhau. Tuy nhiên, hiện nay tỷ lệ này không cao.

Để tránh vấn đề phản ứng phản vệ khi tiêm vaccine thì người được chích phải hợp tác tốt với nhân viên y tế. Nhân viên y tế trước khi chích phải hỏi người đi chích vaccine các câu hỏi theo bảng sàng lọc. Ví dụ người được chích vaccine có bị dị ứng gì không, ăn hải sản có bị ngứa hay không, hiện có bị bệnh cấp tính hay đang điều trị bệnh gì để xem có tương thích với loại vaccine này không.

Tuy nhiên, việc sàng lọc này không thể đánh giá 100% được bởi có những người trước đây rất khoẻ mạnh, chưa bao giờ dị ứng với thức ăn, thuốc, chích ngừa nhưng vẫn có nguy cơ bị phản vệ khi tiêm vaccine. Chính vì vậy sau khi chích ngừa, nhân viên y tế yêu cầu người được chích ngừa phải ở lại 30 phút đến 1 giờ tại điểm chích đó để nếu có bất kỳ vấn đề gì xảy ra, họ có thể hỗ trợ cấp cứu tại chỗ ngay lập tức.

Cho tới hiện tại trên toàn thế giới cũng chỉ có một số trường hợp phản ứng phản vệ mạnh dẫn tới diễn tiến quá nặng, không cứu chữa được. Còn đại đa số các trường hợp phản vệ là cấp cứu được.

Cũng theo TS Lê Quốc Hùng, sau khi chích vaccine, có một số người có phản ứng trễ dù tỷ lệ này rất ít. Có nghĩa là phản vệ sau 2-3 giờ hoặc 2-3 ngày sau nhưng tỷ lệ này rất hiếm, 1 triệu người mới có 1 người. Sau 3 ngày chích vaccine, nếu người được chích có bất cứ triệu chứng nào cảm thấy bất thường thì nên quay lại cơ sở y tế và cầm theo giấy chích ngừa để nhân viên y tế biết, từ đó có hướng điều trị một cách phù hợp và tốt nhất.