Lời chia sẻ về tự do từ nhà triết học Krishnamurti

Tự do là gì? Tự do là được làm những điều mình muốn, có thể suy nghĩ và nói những vấn đề trong tâm trí mình? Hay tự do là cảm giác thỏa mãn trong tiện nghi hiện đại?

Con người nói rất nhiều về tự do, thậm chí tuyên bố sẵn sàng tranh cãi, đổ máu vì nó. Song, không mấy người cắt nghĩa được tự do thực sự là gì. Vậy tự do đích thực của mỗi con người là điều gì? Và làm thế nào để con người có thể đạt được tự do? Krishnamurti đã dành phần lớn cuộc đời mình để đi tìm lời giải cho những câu trả lời này và chia sẻ nó rộng rãi tới cộng đồng.

Với cuốn sách Tự do vượt trên sự hiểu biết, Krishnamurti chia sẻ rằng, trong quá khứ, tư tưởng của chúng ta là kết quả của nhiều nguồn thông tin: truyền thống, văn hóa, sách vở, những chuẩn mực đạo đức… Và có những sai lệch, tri kiến cũ trở thành tấm áo khoác mà không ít người khoác lên ngay từ khi bước vào cuộc đời. Còn trong hiện tại, ta cũng bị ảnh hưởng bởi mối quan hệ cá nhân, quyền lực hay thậm chính là hình tượng ảo ảnh do chính chúng ta tự tạo dựng. Ta sở hữu một hình tượng mà chúng ta tưởng mình là hoặc nên là, mà chính hình tượng đó ngăn cho ta hiểu, ngăn cho ta nhìn vào cái ta là. Và ta rơi vào cạm bẫy mất tự do, bị dẫn dắt bởi thiên kiến, hoặc để hoàn cảnh và môi trường xung quanh áp đặt. Tâm hồn ta cạn cợt, trống rỗng, thiếu đi những điều mới mẻ do bản thân thực sự khám phá và cảm nhận.

Đối với Krishnamurti, mỗi người cần phải nhận thức được mình đã mất đi tự do như thế nào. Và để đạt được tự do, không chỉ cần cải thiện khả năng nhận thức, nắm bắt nội dung, bản chất, tinh thần cởi mở, phóng thoáng để chú tâm vào những gì diễn ra trong cuộc sống mà còn phải có một sức khỏe tinh thần thật tốt. Krishnamurti diễn giải: “Làm sao có một tâm trí tỉnh giác, tinh nhạy và sáng rõ có thể tồn tại trong một cơ thể chậm chạp, nặng nề? Để hoàn toàn trở nên tinh nhạy với tất cả những ẩn ý kỳ diệu của cuộc đời, đòi hỏi sự đồng điệu giữa tinh thần và thế xác.”

Nhà hiền triết học Jiddu Krishnamurti

Đến đây, bạn sẽ tự hỏi tại sao lại cần phải đọc một cuốn sách về tự do khi cuộc sống hiện tại của mình đã thoải mái và đầy đủ tiện nghi? Một CEO nổi tiếng của một trong những tập đoàn viễn thông lớn nhất Việt Nam từng phát biểu: “Điểm yếu của những người giỏi, nhiều kinh nghiệm là có một cái hộp có 6 tấm ngăn bao quanh họ. Tấm ngăn dưới chân là tất cả dữ liệu mà họ có, tấm vách trên đầu là niềm tin, phía trước là những gì họ từng nhìn thấy, kinh nghiệm tạo ra tấm chắn phía sau, bên trái là tất cả những gì họ giả định, vách ngăn bên phải là tất cả hệ tri thức của họ. Không có cái hộp, không có bất kỳ một rào cản nào ngăn bước, các bạn sẽ nhìn thấy cả vũ trụ.”

Bạn có bao giờ nhận ra, chính kiến thức và kinh nghiệm trở thành là một bức tường ngăn mình đến với tự do – tri thức chân thực nhất?

Nhìn rộng ra, tư tưởng của Krishnamurti thật sự mang tính đột phá khi ông chỉ ra: nếu nhân loại có thể có chung một tâm thức để đối diện với những thử thách, nhọc nhằn, sướng khổ cùng nhau, sẽ không tạo ra sự cô đơn, sợ hãi, hung hãn tiềm tàng… Hay có thể hiểu, nếu từng người một hiểu về tự do, hiểu về những “vách ngăn” của chính mình và của cộng đồng thì có thể triệt tiêu những mầm mống gây ra những vẫn đề toàn cầu như chiến tranh, xung đột, phân biệt chủng tộc, biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường…

Khi ở tuổi 90, Krishnamuti vẫn dành thời gian của mình cho những buổi diễn thuyết tại Liên hiệp quốc về chủ đề hòa bình và nhận thức. Thậm chí, ông vẫn tiếp tục diễn thuyết tại Ấn Độ chỉ một tháng trước khi mất vào năm 1986. Có thể thấy, dù Krishnamurri đã mất hơn 30 năm, nhưng cuốn sách Tự do vượt trên sự hiểu biết vẫn có giá trị vượt thời gian, là tiếng nói vang vọng về việc xây dựng một thế giới tự do, hòa bình, nhân ái.