Báo SGGP ngày 9-7-2004 đã có bài “Ăngten chảo nhập lậu – Mua bán tràn lan, quản lý bất lực”. Tiếp đó, Bộ VH-TT đã triển khai 4 giải pháp cấp bách chấn chỉnh tình trạng này và chỉ đạo: Từ tháng 7-2004, phải có biện pháp ngăn chặn, tuyệt đối không để loại chảo thu vệ tinh nhập lậu từ Trung Quốc phát triển thêm. Tuy nhiên, tại TPHCM, tình trạng “loạn” chảo parabol vẫn tiếp diễn.
- Chào mời đến tận nhà
Mỗi ngày hầu như khu dân cư nào cũng nhận được các tấm thiệp (nhỏ như tấm card) giới thiệu hàng trăm các dịch vụ lắp đặt ăngten cả đa hệ lẫn… chảo. Chủ nhân các loại dịch vụ này 90% là sinh viên năm 2-3 làm “cò” cho các công ty dịch vụ xung quanh ký túc xá (KTX) của họ. Tập trung nhất là sinh viên ĐH Bách khoa, quanh trường và KTX này là khu tứ giác điện máy: Nguyễn Kim, Nhật Tảo, Ba Tháng Hai, Lý Thường Kiệt. Có vẻ trí thức vì cũng là dân “bách khoa”, T. Thành là “mối” lớn ăngten chảo ở khu vực này. Thành khẳng định 90% các chủng loại ở đây là hàng của Trung Quốc từ loại đường kính 1m đến 2m đều như “rứa”, các phễu được sơn phun cách nhiệt, sơn bóng sáng cho “hoành tráng” nhưng quan trọng nhất vẫn là bộ phận thu-phát sóng, mà bộ phận này dân “Bách khoa” coi là chuyện… nhỏ (?). Vì nghe đâu, dân “Bách khoa” đã nghiên cứu và chế tạo bộ phận này từ những năm 80 của thế kỷ trước.
Hiện nay phổ biến nhất là các loại ăngten Trung Quốc, đường kính 1,8m (lắp đặt tại nhà), lậu (không dùng card để khỏi phải đóng tiền hàng năm) thu được 21 kênh quốc tế và loại thu được 42 kênh (chủ yếu mọi người đều yêu cầu phải có kênh Stars Sport để coi bóng đá suốt ngày). Giá lắp đặt cộng cả đầu thu cũng khá “bèo”, chỉ từ 3-3,5 triệu đồng, “30 giây là nhà mình có ăngten parabol”, tùy theo yêu cầu lắp đặt đầu thu Đài Loan hay Trung Quốc. Đây cũng là “gu” của những quán cà phê có tường thuật trực tiếp bóng đá quốc tế hiện nay, vì dân “ngồi đồng” cà phê có thể thoải mái coi từ bóng đá, quyền Anh, đấu vật đến đủ thứ môn thể thao và phim ảnh khác...
Khu chợ kim khí điện máy Hùng Vương (quận 5) cũng là một đầu mối cung cấp lắp đặt ăngten chảo hàng đầu cho TP. Vài năm trước đây, khi dịch vụ “lắp đặt tại nhà” chưa nở rộ, khu này là khu VIP chuyên cung cấp các loại ăngten “hàng hiệu” có xuất xứ từ Canada, Mỹ cho các khách sạn, khu biệt thự cho người nước ngoài thuê. Cảnh, một đại gia buôn bán đồ điện tử cho biết, hồi ấy có nhiều gia đình lắp cái chảo đường kính 2,5 m trên sân thượng ngôi nhà mới xây của mình với giá một vài chục triệu đồng là chuyện thường. Cũng có gia đình đang lắp đặt đã bị thanh tra văn hóa tới sờ gáy nhưng cũng đâu vào đấy vì “đóng phạt vi phạm hành chính là xong”.
Nhiều chiêu che mắt các cơ quan chức năng cũng được các nơi lắp đặt “khuyến mãi” cho khách hàng yên tâm là, che một tấm nhựa mỏng bên trên chảo, sóng vệ tinh vẫn thu tốt mà ít ai để ý. Còn theo ông Hùng, chủ cửa hàng T.H trên đường Nguyễn Thị Minh Khai thì, ông đã gắn rất nhiều chảo cho các hộ gia đình, kín đáo giấu sau bồn nước, dưới mái tôn nhựa, dưới cửa kéo thông gió… Bây giờ khu này đã “xuống đời, phải chơi hàng Trung Quốc, Đài Loan mới mong cạnh tranh và sống được với các nơi khác. Ở khu Nguyễn Thị Minh Khai (bên hông Đài Truyền hình TPHCM), “chảo” thường được chào mời là loại chảo 60 cm, giá lắp đặt trọn gói dao động từ 700 USD đến 750 USD nếu xài card giải mã xịn, còn “chơi” card chui chỉ khoảng 200 ngàn đồng/năm. Nhưng hiện nay do giá card khá cao, nên xu hướng nhiều người chuyển qua sử dụng các kênh vệ tinh miễn phí hoặc gắn truyền hình số mặt đất.
- Cạnh tranh quyết liệt với truyền hình cáp
Vài ba năm trở lại đây, các đài truyền hình cả trung ương lẫn địa phương đều có truyền hình cáp, nội dung cũng rất phong phú với các chương trình giải trí và thể thao quốc tế. Giá lắp đặt hộp giải mã và thuê bao hàng tháng cũng khá rẻ (giá thuê bao khoảng 140 ngàn đồng/tháng) với từ 10-12 kênh quốc tế. Cũng đủ “các món ăn chơi” như các kênh: CCTV, MTV, Discovery, HBO, TV5, Cartoon Network… Đây cũng chính là “đối thủ” cạnh tranh quyết liệt với các loại ăngten parabol hiện nay. Nhưng khổ nỗi, dân trong “nghề” lắp đặt ăngten chảo cho biết, với hơn 3 triệu đồng lắp đặt một lần và xem thoải mái cho đến… hư chảo thì xem ra giá lắp đặt ăngten chảo quá bèo. Vì với tiền mua hộp giải mã cộng thuê bao hàng tháng, thì coi truyền hình cáp vài ba năm đã “huề” vốn với việc lắp đặt một lần ăngten parabol.
Mà đâu chỉ có vậy, đâu phải chỗ nào, khu vực nào ở TP cũng có cáp, mà nghe đâu TP hiện nay đã hết hộp giải mã, đang chờ nhập về trong khi con số đăng ký đã xếp hàng lên đến hàng ngàn. Nhiều hộ gia đình bây giờ muốn thuê bao truyền hình cáp, chất lượng hình ảnh cũng tương đương ăngten chảo, các kênh cũng được thiết kế phong phú, giá cũng rẻ. Nhưng mặc cho nhiều cố gắng, sự hấp dẫn của các kênh truyền hình cáp vẫn thua ăngten chảo lậu trôi nổi vì giá quá rẻ.
Điều băn khoăn nhất ở đây vẫn là làm thế nào để lọc các kênh truyền hình quá “mát”, có nội dung phản động. Ông Đỗ Đức Chiến – Giám đốc Công ty Truyền hình cáp, Đài Truyền hình Việt Nam (SCTV) cho biết: “Ngoài sự giám sát của Ban Tư tưởng-Văn hóa Thành ủy, PA 25 thì SCTV còn có phòng chương trình theo dõi lịch phát sóng của các hãng truyền hình nước ngoài để biết trước và phòng tránh. Tuy nhiên cách này chỉ lọc được những chương trình đi qua các đài trong nước, còn với những chảo thu trực tiếp từ vệ tinh là… thua”.
- Quản lý: rất khó!?
Theo qui định của ngành văn hóa, chỉ những khách sạn từ 2 sao trở lên, các lãnh sự quán, cơ quan đại diện nước ngoài và một vài trường hợp cá biệt trong nước mới được phép lắp đặt ăngten parabol. Nghị định 87/CP cũng qui định rõ: phạt tiền từ 5 đến 10 triệu đồng đối với hành vi lắp đặt và sử dụng thiết bị TVRO (thu chương trình truyền hình nước ngoài) mà không có giấy phép. Hình thức bổ sung là tịch thu hoặc buộc tháo bỏ thiết bị TVRO. Thanh tra sở và các phòng văn hóa thông tin quận, huyện được giao chức năng kiểm tra và xử phạt những nơi nào lắp đặt trái phép. Nhưng, ngành văn hóa TP kiểm tra và xử phạt cũng rất hạn chế, mỗi năm chỉ một vài chục vụ, và gần đây hầu như không xử phạt. Thực tế là, thanh tra văn hóa các cấp hầu như quá tải với các vi phạm văn hóa khác, như tình trạng băng đĩa lậu, karaoke... “Né” chuyện này, Sở VHTT đã yêu cầu địa phương từ cấp tổ dân phố phối hợp để phát hiện những nơi gắn “chảo” không phép. Còn nếu trông chờ vào các đoàn kiểm tra liên ngành thì… thua (?). Hạn chế về kỹ thuật đã vượt quá khả năng kiểm tra, phát hiện.
Cũng cần nói thêm, khi Internet đã dần trở thành một trong những kênh truyền hình đa phương tiện rộng khắp toàn cầu thì ăngten parabol chỉ đáp ứng một nhu cầu nhất định nào đó của người xem. Còn chuyện sợ nhiều người thu các kênh “xấu” thì ý thức tự thân của người sử dụng mới là quyết định, mà thật ra các chương trình “xấu” trên Internet còn ghê gớm và “như lá rừng”, hơn các kênh truyền hình vệ tinh rất nhiều.
NHÓM PV
