Dày đặc rào cản mới
Theo ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về Vệ sinh dịch tễ và Kiểm dịch động thực vật Việt Nam, Bộ NN-PTNT, có thể ví von rằng, rào cản tiêu chuẩn kỹ thuật tại các thị trường xuất khẩu như “nấm mọc sau mưa”, và các DN xuất khẩu trong nước đang rất chật vật để ứng phó. Đơn cử, chỉ tính từ ngày 21-7 đến nay, văn phòng đã tiếp nhận và gửi 37 thông báo văn bản quy định về an toàn vệ sinh thực phẩm có hiệu lực mới đến DN.
Ngoài ra, hiện có 68 thông báo dự thảo khác đang được gửi để lấy ý kiến đóng góp từ thành viên Tổ chức Thương mại thế giới (WTO). Còn nếu tính từ đầu năm đến nay thì có đến hàng trăm rào cản kỹ thuật mới, chủ yếu liên quan đến vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm, đã được nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ ban hành. Trong đó phải kể đến sắc lệnh mới đây nhất của Chính phủ Thái Lan về việc tạm ngừng nhập khẩu gia cầm sống và thịt gia cầm từ Việt Nam, nhằm ngăn chặn sự lây lan của cúm gia cầm động lực cao (biến thể phụ H5N1). Điều này cũng lý giải cho việc tại sao hàng loạt đơn hàng xuất khẩu nhóm hàng này của các DN Việt Nam gần như bị “cấm cửa” hoặc phải quay về nước.
Trước đó, cũng với lý do có nhiều tiềm tàng rủi ro mất an toàn đến sức khỏe người dân khi nhập khẩu các sản phẩm từ các nước thứ 3, Liên minh châu Âu đã tổng hợp danh sách thực phẩm từ các quốc gia thứ 3, trong đó có Việt Nam, thuộc diện cần có biện pháp kiểm tra đặc biệt (như tăng tạm thời biện pháp kiểm tra, áp dụng điều kiện đặc thù).
Cụ thể, Liên minh châu Âu nâng tần suất kiểm tra với rau mùi, húng quế ngọt, bạc hà, mùi tây, đậu bắp và ớt giống Capsicum (trừ giống ớt ngọt) lên 50% cho hàm lượng Dithiocarbamates, Phenthoate và Quinalphos trong thực phẩm. Đồng thời, tăng tần suất kiểm tra 20% với thanh long (hàm lượng Dithiocarbamates) và mì ăn liền (kiểm tra EtO). Điều này đã làm hạn chế đáng kể đến thị phần xuất khẩu của các DN Việt Nam tại các nước này.
Ở phương diện khác, ông Nguyễn Chánh Phương, Giám đốc Công ty aKa Furniture, Phó Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến TPHCM, lo lắng, hiện các DN không những phải đối mặt với sự khắt khe từ hàng rào kỹ thuật mà còn có nguy cơ bị hủy đơn hàng do sức mua trên thị trường một số nước xuất khẩu chủ lực (Hoa Kỳ, châu Âu) giảm mạnh. Phản ánh từ thành viên hiệp hội thời gian qua cho thấy, hầu hết các công ty thành viên đang bị hoãn nhận hoặc hủy đơn hàng xuất khẩu. Trong khi đó, với mức phí tiền cọc cho đơn hàng là 10%-15%, không đủ để bù vào chi phí lượng hàng đã sản xuất. Hiện lượng hàng tồn kho của các DN khá lớn do đối tác hoãn hoặc hủy nhận hàng, gây thiệt hại khá lớn.
| Bà Trần Thị Thu Thủy, Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ xuất khẩu, Bộ Công thương, nêu ý kiến: “Nắm chắc chất lượng, chủ động tiếp cận thị trường mới là giải pháp chiến lược để doanh nghiệp không bị mất đà xuất khẩu”. |
Không còn “ngõ lách”
Đó là khẳng định của các DN cũng như các chuyên gia kinh tế khi nói về thị trường xuất khẩu hiện nay. Bà Trần Thị Thu Thủy, Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ xuất khẩu, Bộ Công thương, cho biết, rào cản kỹ thuật nói chung và tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm nói riêng là điều kiện bắt buộc, có giá trị sống còn với các DN nếu muốn duy trì thị phần xuất khẩu. Ngay cả Trung Quốc, thị trường lớn nhất và cũng là thị trường dễ tính nhất, cũng đã áp dụng rất nhiều tiêu chuẩn để thắt chặt kiểm soát an toàn vệ sinh thực phẩm. Trong đó có lý do “zero Covid” mà nước này vẫn đang siết chặt thực hiện. Do vậy, DN sẽ không còn “ngõ lách” và “đường lùi” nào ngoài việc phải chuyển đổi sản xuất, đảm bảo đáp ứng đúng tiêu chuẩn chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm mà thị trường quy định.
Chính phủ Thái Lan tạm ngừng nhập khẩu gia cầm sống và thịt gia cầm từ Việt Nam, phần nào gây khó khăn cho người chăn nuôi Ở khía cạnh khác, ông Ngô Xuân Nam nhấn mạnh, thay vì hoang mang khi các thị trường thắt chặt kiểm soát tiêu chuẩn, chất lượng hàng hóa, thì DN nên hiểu rõ đặc tính của từng thị trường để có giải pháp ứng phó phù hợp. Đơn cử, với thị trường Trung Quốc, DN xuất khẩu nào vi phạm thì sẽ bị cấm nhập khẩu hàng của DN đó. Tuy nhiên, nếu là thị trường châu Âu thì sẽ bị “cấm cửa” hoặc nâng tần suất kiểm tra đối với sản phẩm cùng loại của tất cả DN Việt. Do đó, ở những thị trường như Liên minh châu Âu, vai trò của hiệp hội ngành nghề là rất quan trọng trong việc liên kết hỗ trợ, cũng như kiểm soát chéo chất lượng sản phẩm của các DN cùng lĩnh vực.
Riêng về việc hoãn hoặc hủy đơn hàng, nhiều DN cho rằng, các cơ quan chức năng cần sớm hỗ trợ DN tiếp cận đa dạng và rộng hơn ở các thị trường mới, nhất là những thị trường chưa bị ảnh hưởng nhiều bởi địa chính trị và các cuộc xung đột giữa các quốc gia trên thế giới. Liên quan đến vấn đề này, theo bà Trần Thị Thu Thủy, hiện Bộ Công thương đã chỉ đạo tham tán thương mại, thương vụ Việt Nam tại nước ngoài tăng cường hoạt động xúc tiến trực tuyến theo hình thức DN kết nối với DN để tăng cơ hội xuất khẩu. Đồng thời, thiết lập danh mục nhóm hàng mà DN các nước đang cần nhập khẩu để chuyển đến các hiệp hội ngành nghề trong nước, tạo điều kiện để DN rút ngắn thời gian tiếp cận. Trường hợp DN gặp khó trong việc thẩm định năng lực của đối tác, tham tán thương mại các nước sẽ trực tiếp hỗ trợ DN để triển khai.
Ngoài ra, hiện Bộ Công thương đang phối hợp với các hệ thống phân phối ngoại tại Việt Nam để tăng khả năng xuất khẩu gián tiếp cho DN ngay tại thị trường trong nước. Ông Phạm Xuân Hồng, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần May Sài Gòn 3, cho biết, thay vì xuất khẩu vào Nhật Bản, ngay từ đầu năm 2022, công ty đã thông qua hệ thống Uniqlo tại Việt Nam ký kết cung ứng xuất khẩu tại chỗ. Từ nay đến cuối năm, công ty không phải lo tìm kiếm đơn hàng cho năm 2022 mà chỉ tập trung chuẩn bị cho việc tái ký đơn hàng cho năm 2023.
