Ngày 26-4, tại cuộc tọa đàm “Dịch vụ cung cấp nước sạch tại Việt Nam: Thị trường và các vấn đề chính sách” với sự tham gia của đại biểu Quốc hội, đại diện cơ quan quản lý nhà nước, chuyên gia, doanh nghiệp và hiệp hội trong lĩnh vực dịch vụ cấp nước sạch, các chuyên gia nhận định: Việt Nam đang có nguy cơ lỡ hẹn với mục tiêu “95-100% người dân thành thị và 93%-95% người dân nông thôn có nước sạch để dùng vào năm 2025”. Đặc biệt, tỷ lệ người dân nông thôn được tiếp cận nước máy rất hạn chế, mới chỉ đạt xấp xỉ 35% số hộ vào năm 2019.
Các ý kiến tại hội thảo nhận định, dù chủ thể thực hiện cung cấp dịch vụ công là Nhà nước, tư nhân hay các thiết chế xã hội dân sự, trách nhiệm đảm bảo cung cấp thực hiện dịch vụ là của Nhà nước. Và 3 nguyên tắc phải tuân thủ để thiết kế thị trường này là tính liên tục, quyền tiếp cận bình đẳng của mọi người dân và giá cả phù hợp.
TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội nói: “Nếu chưa có nước sạch thì phải đảm bảo cho người dân có nước với giá cả phải chăng và không để xảy ra tình trạng mất nước trong quá trình sử dụng dịch vụ. Soi chiếu với các nguyên tắc trên, cả về khả năng tiếp cận lẫn tính bình đẳng trong tiếp cận dịch vụ nước sạch hiện đều chưa đạt được mục tiêu.
Theo ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển truyền thông (IPS), tiến trình xã hội hóa dịch vụ công nước sạch đã không đi kèm với việc xây dựng một cấu trúc thị trường hợp lý. Doanh nghiệp tư nhân gặp rủi ro cao khi tham gia thị trường (về giá, về khối lượng nước được mua dưới công suất). Doanh nghiệp nhà nước cũng khó khăn khi giá nước thấp, không đủ khả năng mở rộng địa bàn cấp nước. Tình trạng “tranh tối, tranh sáng” khiến thị trường khó phát triển, tạo ra rủi ro các nhóm “trục lợi chính sách” cạnh tranh không lành mạnh”.
Ông Đồng khuyến nghị: “Cần có đánh giá toàn diện gắn liền với việc xây dựng luật về cấp nước và xử lý nước mà Chính phủ đã yêu cầu và Bộ Xây dựng đang triển khai”.
TS Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cũng đề xuất có một luật riêng cho thị trường nước, điều chỉnh không chỉ vấn đề cấp nước mà cả vấn đề xử lý nước sinh hoạt. “Tương tự như ngành điện có Luật Điện lực, cần có một văn bản ở cấp độ luật để tạo lập khuôn khổ thống nhất, minh bạch cho thị trường nước sạch”, ông nói.
Đồng ý với các ý kiến chuyên gia, đại biểu Quốc hội Nguyễn Quang Huân, Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cho rằng, thu hút đầu tư tư nhân là cần thiết để mở rộng nguồn cung nước sạch, bảo đảm được quyền tiếp cận nước cho người dân. Tuy nhiên, để tư nhân tham gia hiệu quả thị trường này, các khuôn khổ, quy định cho thị trường cần được hoàn thiện thêm. Một văn bản luật như khuyến nghị của ông Nguyễn Đình Cung là cần thiết và Chính phủ nên sớm đề xuất để Quốc hội xem xét.
