PV: Theo ông, nguyên nhân khiến cho hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng còn rất thấp là do hệ thống pháp luật có kẽ hở hay do bản thân việc thu hồi tài sản thực sự khó?
ĐB Lưu Bình Nhưỡng: Có rất nhiều nguyên nhân, trong đó có cả nguyên nhân kẽ hở của pháp luật và có cả nguyên nhân trực tiếp trong quá trình chúng ta tổ chức, triển khai việc thu hồi tài sản. Lỗ hổng đầu tiên là pháp luật không có định nghĩa tài sản nào là tài sản tham nhũng. Ví dụ, nếu chúng ta có quy định tính từ ngày tháng năm này, với những khoản tài sản nằm ngoài khoản thu nhập hợp pháp của một người có chức vụ, có khả năng tham nhũng mà không giải trình được thì phải bị coi là tài sản do tham nhũng, phải bị thu hồi và xử lý.
Nhờ có quy định này mà ở Trung Quốc, ông Từ Tài Hậu, Phó Bí thư Quân ủy Trung ương Trung Quốc đã không thể đem tiền vàng ra khỏi nhà, cũng không dám gửi nhà băng mà đành phải để cả tấn tiền vàng trong nhà mình, thế nên khi cơ quan chức năng bắt là đầy đủ chứng cứ để thu hồi.
Thứ 2, để ngăn ngừa tẩu tán tài sản đội lốt thủ tục hợp pháp như chuyển nhượng hay cho tặng, thừa kế thì phải nêu rõ những tài sản không giải trình được nguồn gốc thì được coi là tài sản tham nhũng và phải bị thu hồi. Quy định như vậy là hợp lý vì làm sao một bà già 80-90 tuổi không có khoản thu nhập nào đột xuất mà tự nhiên có một ngôi nhà mấy chục tỷ đồng, hay một người con trẻ tuổi làm ngành nghề gì mà lại mua được cả một khối tài sản rất lớn…
Trước đây khi xây dựng các quy định này trong luật phòng chống tham nhũng chúng ta chưa dự liệu hết các tình huống.
Còn khâu tổ chức thực hiện, thưa ông?
Đúng là khâu tổ chức thực hiện cũng có rất nhiều lỗ hổng. Chẳng hạn, chúng ta đã có quy định về khai báo tài sản, thế nhưng như tôi đã phát biểu rất nhiều lần là chúng ta có khai báo, nhưng lại không xác minh, cũng không làm rõ, đặc biệt là không có kết luận xem việc khai báo có trung thực hay không, tài sản khai báo có đúng hay không. Thậm chí, giả sử đối tượng khai báo có 2 cái nhà nhưng thực ra chỉ có 1 cái nhà, khai khống như thế để chuẩn bị cho một lộ trình tham nhũng mới thì cũng không ai đi xác minh được.
Mặt khác, nhiều trường hợp một vụ việc tham nhũng, có dấu hiệu tham nhũng được phát hiện, các cơ quan chức năng vào cuộc, nhưng chúng ta không truy đến tận cùng, không làm hết trách nhiệm mà làm nửa chừng, kiểu đánh rắn giữa khúc, dẫn tới không thu hồi được tài sản tham nhũng.
Như vậy là thiếu cả cơ sở pháp lý lẫn cơ sở thực tiễn trong việc thu hồi tài sản tham nhũng. Chúng ta chỉ có một bản giấy về kê khai tài sản thôi. Thế nên cùng lắm thì xử lý được theo pháp luật, nặng thì tử hình, nhẹ hơn thì chung thân, không thì tù có thời hạn, hoặc thống nhất là rút kinh nghiệm cho nó hòa cả làng.
Liệu câu chuyện của ông Phạm Sỹ Quý có phải là có dấu hiệu tham nhũng không và tại sao chỉ dừng lại ở đó?
Tôi không muốn bàn riêng vụ việc này, vì các cơ quan pháp luận đã có kết luận. Chúng tôi chỉ giám sát các cơ quan pháp luật trong việc thực thi.
Có điều tôi muốn nói là với tất cả các vụ việc khi chúng ta phải đi đến tận cùng chân lý để giải thích thỏa đáng cho mọi người, đảm bảo tính công bằng, nghiêm minh trong thực thi pháp luật.
Công luận bức xúc vì có trường hợp sau khi bị kiểm tra kê khai tài sản đã bị kỷ luật thuyên chuyển công tác, nhưng vị trí được thuyên chuyển đến vẫn ở chức vụ rất cao, ông nghĩ gì?
Tôi rất chia sẻ với người dân bức xúc đó. Quan điểm, ý kiến của người dân là điều đáng để cho các cơ quan nhà nước có thẩm quyền quan tâm xem xét. Nhưng thế nào là vị trí cao hay quan trọng thì phải đặt trên những tiêu chí rõ ràng.
Tuy nhiên theo tôi, nói chung là cán bộ đã vướng vào tham nhũng thì trước hết phải xử lý theo quy định pháp luật. Thứ 2, nếu còn tiếp tục sử dụng được cán bộ đó thì nguyên tắc là không được sử dụng, sắp xếp vào các vị trí có khả năng tham nhũng, nguyên tắc này cần phải được ghi một cách rõ ràng vào trong luật.
Theo tôi, nếu là cán bộ đã có tỳ vết về tham nhũng, thì tốt nhất là nên từ chức và đừng bao giờ làm việc trong nhà nước nữa. Đấy cũng là một lối thoát trong danh dự.
Liên quan đến quy định trong Luật Phòng chống tham nhũng, hiện còn ý kiến trái chiều về việc những người có hành vi tham nhũng bị xử tử hình nhưng chủ động nộp lại tài sản tham nhũng được giảm nhẹ, thoát án tử. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?
Ở đây có 2 vấn đề. Xử lý tội phạm, vi phạm pháp luật thì phải theo đúng quy định pháp luật. Nguyên tắc thứ nhất là tùy tính chất mức độ vi phạm đến đâu thì xử lý đến đó. Thứ 2 là có một số quy tắc đặt trong các tình tiết tăng nặng hoặc giảm nhẹ. Chúng ta phải tuân thủ pháp luật, thế nên có những trường hợp đúng là đáng phải tử hình nhưng người ta đã ăn năn hối lỗi, đã tự nguyện trả lại tài sản tham nhũng thì nên được giảm nhẹ.
Tôi nghĩ rằng câu chuyện này cần được khuyến khích, bởi vì người tham nhũng chưa chắc đã là người tàn độc phải loại ra khỏi đời sống xã hội. Thế nên nếu người có hành vi tham nhũng biết hối lỗi, xin từ chức, xin trả lại tài sản tham nhũng, xin nhận lỗi trước nhân dân thì tôi cho rằng không nhất thiết phải xử quá khắt khe.
