Theo báo cáo của Cục Hàng hải Việt Nam, nhóm cảng biển số 5 có vai trò quan trọng hàng đầu trong 6 nhóm cảng trên phạm vi cả nước. Hàng năm nhóm cảng này đảm nhận khoảng 45% khối lượng hàng hóa và trên 60% khối hàng container thông qua hệ thống cảng biển Việt Nam.
Thời gian qua, nhóm cảng biển số 5 đã được Chính phủ và các Bộ ngành quan tâm đầu tư kết cầu hạ tầng, nhưng quá trình phát triển cảng biển phát sinh một số vấn đề làm ảnh hưởng tới hiệu quả đầu tư, khai thác hạ tầng cảng biển.
Nhằm hạn chế tồn tại, Bộ GTVT đã lập đề án án nâng cao hiệu quả khai thác quản lý, khai thác cảng biển nhóm 5 và các bến cảng khu vực Cái Mép – Thị Vải. Bộ GTVT đã chỉ đạo rà soát và phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chi tiết nhóm cảng biển Đông Nam Bộ đến năm 2020 định hướng năm 2030.
Theo đó, đã điều chỉnh lùi tiến độ đầu tư xây dựng các bến cảng trong nhóm, tập trung chủ yếu vào các bến cảng tổng hợp container nhằm hạn chế nguồn cung hạ tầng, sử dụng tối đa công suất cảng hiện có.
Từ năm 2013 đến nay, UBND TPHCM và các tỉnh Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu đã phối hợp với Bộ GTVT không thỏa thuận quy hoạch xây dựng mới, đầu tư mở rộng các bến cảng container, bến cảng tổng hợp có khả năng thu hút, chia sẻ hàng hóa của các bến cảng hiện hữu.
Bộ GTVT cũng quyết liệt chỉ đạo thúc đẩy tiến độ di dời các bến cảng trên sông Sài Gòn và Nhà máy đóng tàu Ba Son. Bên cạnh đó, đề án cũng thực hiện các giải pháp về tăng cường hệ thống kết nối cảng, chính sách giá dịch vụ, chính sách về thủ tục hành chính và đạt được nhiều chuyển biến tích cực.
Tuy nhiên, theo số liệu thống kê năm 2016, các bến cảng tổng hợp, container khu vực Cái Mép – Thị Vải thông qua khoảng 40,9 triệu tấn, đạt 45% tổng công suất thiết kế. Riêng hàng container đạt 2,03 triệu TEU, tuy có tăng khoảng 50% so với cùng kỳ nhưng mới đạt 30% công suất xếp dỡ của các bến cảng trong khu vực Cái Mép – Thị Vải.
Tại khu vực TPHCM, cảng Cát Lái ngày càng quá tải nên gây ùn tác giao thông nghiêm trọng, trong khi đó các cảng container khác chỉ khai thác 5%-21%. Việc thiếu giải pháp vĩ mô để điều tiết hiệu quả hàng hóa giữa các cảng biển trong nhóm số 5 nên hàng hóa qua cảng biển vẫn tập trung rất lớn tại cảng biển TPHCM. Chưa phát triển kịp thời các dịch vụ hàng hóa gắn liên với cảng, kết nối cảng thiếu đồng bộ.
Để khắc phục những tồn tại và hạn chế nêu trên, Cục Hàng hải Việt Nam kiến nghị Bộ GTVT từ nay đến năm 2020 không cấp phép đầu tư mới các bến container trong toàn nhóm, thúc đẩy tiến trình di dời cảng, tăng cường kết nối các cảng, phát triển dịch vụ logistics và công nghiệp hậu cảng, tiếp tục hoàn thiện các cơ chế, chính sách, cải cách thủ tục hành chính tốt hơn.
