Bảo vệ đất nông nghiệp

Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev vừa ký ban hành luật cấm bán và cho thuê đất nông nghiệp cho người nước ngoài. Nhiều quốc gia khác, nhất là ở châu Âu, cũng có luật tương tự nhằm gạt bỏ những lo ngại liên quan đến an ninh quốc gia và an ninh lương thực.
 Một trang trại nông nghiệp ở Kazakhstan
Một trang trại nông nghiệp ở Kazakhstan

Theo luật mới, các cá nhân không có quốc tịch Kazakhstan hoặc công ty nước ngoài, công ty Kazakhstan có quyền sở hữu nước ngoài, tổ chức quốc tế và các nhóm khoa học có sự tham gia của nước ngoài không được sở hữu hoặc thuê đất nông nghiệp ở Kazakhstan. Kazakhstan là quốc gia lớn thứ 9 trên thế giới theo diện tích và có mật độ dân số thuộc hàng thấp nhất thế giới, chưa đến 7 người/km2. Trung Quốc hiện là nhà đầu tư lớn tại Kazakhstan. Giai đoạn đầu, họ tập trung vào khai thác tài nguyên và xây dựng đường ống dẫn dầu khí. Trong vài năm gần đây, các khoản đầu tư đã chuyển sang xây dựng các khu công nghiệp, và đất nông nghiệp trở nên hấp dẫn với các nhà đầu tư Trung Quốc. 

Hồi tháng 4-2016, Chính phủ Kazakhstan đã thúc đẩy luật đơn giản hóa quy trình bán đất cho các chủ sở hữu tư nhân, kể cả nước ngoài thông qua một loạt các cuộc đấu giá nhằm mở cửa lĩnh vực nông nghiệp cho nhà đầu tư. Động thái này vấp phải sự phản đối quyết liệt của người dân Kazakhstan, vốn cho rằng đây là một cách bán rẻ đất đai của Kazakhstan cho người nước ngoài. Sự việc dẫn đến quyết định của Tổng thống lúc đó là Nursultan Nazarbayev tạm hoãn 5 năm áp dụng luật này. Vào tháng 2-2021, Tổng thống Kassym-Jomart Kemeluly Tokayev đề xuất đưa ra lệnh cấm bán đất nông nghiệp cho nước ngoài, và luật vừa được ông ký ban hành ngày 15-5 sau khi quốc hội nước này thông qua.

Vấn đề sở hữu đất đai vô cùng nhạy cảm ở Kazakhstan, ảnh hưởng đến tinh thần dân tộc. Nhiều nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào nông nghiệp đã phá hủy lối sống du mục của người dân tộc Kazakh bằng cách tiếp quản vùng đất di cư của tổ tiên họ. Những động thái này khiến hàng triệu người Kazakhstan phải di dời khỏi vùng đất thân thuộc qua nhiều đời, gây làn sóng phẫn nộ âm ỉ trong dân.

Không chỉ Kazakhstan, hầu hết các nước Đông Âu gia nhập Liên minh châu Âu (EU) đều cấm hoặc hạn chế quyền sở hữu của người nước ngoài đối với đất nông nghiệp. Ở Romania, hiến pháp nghiêm cấm người nước ngoài và người không quốc tịch có quyền sở hữu đối với đất đai nói chung, trong đó có đất nông nghiệp. Ở Estonia, có những hạn chế trong việc pháp nhân nước ngoài và pháp nhân Estonia do nước ngoài kiểm soát mua lại bất động sản. Theo luật, bất động sản chỉ có thể được chuyển nhượng cho pháp nhân nước ngoài (với mục đích sản xuất) khi có sự đồng ý của chính quyền sở tại. Ba Lan cũng hạn chế các pháp nhân và thực thể nước ngoài mua lại đất nông nghiệp. Thay vào đó, người nước ngoài có thể thuê đất nông nghiệp. Ba Lan đang cảnh giác với cơn sốt mua đất của công dân các quốc gia phía Tây EU, những người có khả năng sẽ sở hữu đất nông nghiệp màu mỡ của Ba Lan với giá chỉ bằng từ 1/2 đến 1/5 giá đất nông nghiệp ở nước họ. Người nước ngoài phải có sự cho phép của Bộ Nội vụ trước khi họ có thể mua hơn 1ha đất nông nghiệp hoặc 0,4ha đất phi nông nghiệp. 

Theo Tổ chức Lương Nông Liên hiệp quốc (FAO), hầu hết các quốc gia thành viên FAO đều có các quy định để bảo vệ người dân không phải rời bỏ đất đai nông nghiệp hoặc bị thu giữ đất, nhưng luật pháp thường bị phớt lờ hoặc thực thi kém. Điều này cũng ảnh hưởng đến việc sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên thiên nhiên, gây suy thoái môi trường và khiến con người phải chịu cảnh đói kém do thiếu lương thực.

Tin cùng chuyên mục