Ghi nhận những thành quả quan trọng của giảm nghèo, song cơ quan thẩm tra của Quốc hội nhận định, hệ thống văn bản về giảm nghèo ngày càng phức tạp, nhiều tầng nấc, khó khăn cho việc áp dụng pháp luật và tiếp cận của người dân.
6 bộ chưa làm hết trách nhiệm với giảm nghèo
Theo báo cáo của Bộ trưởng Bộ LĐTB-XH Đào Ngọc Dung, đến hết năm 2017, tỷ lệ hộ nghèo cả nước còn 6,7% (giảm 1,53% so với cuối năm 2016); ước đến cuối năm 2018 còn dưới 6% (giảm 1% - 1,3% so với năm 2017). Tỷ lệ hộ nghèo tại các huyện nghèo giảm bình quân 5,43%/năm; tại các xã thuộc Chương trình 135 giảm 3% - 4%/năm, đạt mục tiêu Quốc hội giao. Tình trạng tái nghèo được kiềm chế và có xu hướng giảm tích cực từ 0,13% (năm 2016) xuống 0,10% (năm 2017); 10 tỉnh, thành phố không có tái nghèo; một số tỉnh khó khăn đạt thành tích ấn tượng trong kéo giảm tỷ lệ tái nghèo.
Ghi nhận những thành quả này, song Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội nhận định, thành quả giảm nghèo chưa thực sự bền vững. Đến tháng 3, tuy đã có 8/64 huyện thoát nghèo; 14/30 huyện thoát khỏi tình trạng khó khăn nhưng lại bổ sung 29 huyện vào danh sách huyện nghèo giai đoạn 2018 - 2020; 12 tỉnh có tỷ lệ tái nghèo tăng rõ rệt (tăng từ 0,03% trở lên), trong đó có cả một số tỉnh có điều kiện phát triển kinh tế - xã hội thuận lợi (như: Vĩnh Phúc, Khánh Hòa, Kiên Giang); số hộ tái nghèo bằng khoảng 1/20 số hộ thoát nghèo; số hộ nghèo mới phát sinh bằng khoảng 1/4 số hộ thoát nghèo; nhiều tỉnh thuộc khu vực bị thiên tai, lũ lụt nghiêm trọng có tỷ lệ phát sinh hộ nghèo mới hàng năm rất cao. Đặc biệt, đến hết năm 2017, số hộ người có công với cách mạng thuộc diện hộ nghèo chiếm tới 1,8% hộ nghèo cả nước. Một trong những nguyên nhân quan trọng đã được cơ quan thẩm tra chỉ rõ liên quan đến việc hệ thống hóa, tích hợp, ban hành văn bản, chính sách về giảm nghèo.
“Nhiệm vụ này phải kết thúc trong năm 2015, nhưng đến nay mới chỉ xong 4/12 nhiệm vụ (đạt 33%) mặc dù Thủ tướng Chính phủ đã ban hành văn bản chỉ đạo lần 2. Các văn bản chưa được tích hợp thuộc trách nhiệm của 6 bộ”, Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh nhấn mạnh.
Văn bản quy định hoặc hướng dẫn thống nhất về chính sách hỗ trợ có điều kiện để tích hợp, gia tăng giá trị và hiệu quả tác động của các chính sách, nguồn lực hỗ trợ cũng chưa được ban hành. Bên cạnh đó, một số chính sách giảm nghèo được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, ban hành bằng hình thức văn bản không phải là văn bản quy phạm pháp luật, không được đánh giá tác động dẫn đến việc chưa bố trí được ngân sách để thực hiện.
Để có thể thoát nghèo bền vững thì cần quan tâm đến vấn đề đất ở, đất sản xuất cho các hộ đồng bào dân tộc thiểu số. Dẫn số liệu cho thấy số huyện tái nghèo và bị rơi vào danh sách nghèo mới vẫn cao, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho rằng, muốn người dân thoát nghèo thì phải có đất ở và đất cho người dân sản xuất. Nhưng tỷ lệ được giao đất trong thời gian qua rất thấp, chỉ đạt 11,7% số hộ được giao đất, tức là bình quân 10 hộ mới có 1 hộ. “Nguyên nhân nằm ở đâu? Trách nhiệm thuộc về Trung ương hay chính quyền địa phương? Phải làm rõ vấn đề này thì mới giải quyết được giảm nghèo bền vững”. Trưởng Ban công tác đại biểu Trần Văn Túy thì bày tỏ băn khoăn về tình trạng vẫn còn những nơi “phấn đấu” để trở thành xã nghèo, huyện nghèo. “Trong khi cả hệ thống chính trị đều vào cuộc, tập trung chăm lo cho giảm nghèo nhưng số huyện nghèo cơ bản vẫn “giữ như cũ”, theo ông, là một nghịch lý.
Trong khi đó, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga thẳng thắn nhận định, thời gian qua đã có tình trạng trục lợi trong chính sách giảm nghèo, đơn cử là việc cán bộ đưa người thân vào để diện “hộ nghèo” để được hưởng hỗ trợ; mà công luận đã châm biếm gọi là “bò đi lạc” vào nhà chủ tịch xã… Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, tỷ lệ hộ nghèo tăng nhanh do nhiều vùng bị ảnh hưởng của bão lũ. “Chỉ sau 1 cơn bão nhiều hộ vừa thoát nghèo lại trở lại nghèo. Hay như tại Nam Định có tình trạng tách hộ, nhiều người già tách khỏi con cái để trở thành hộ độc lập. Và những hộ chỉ có người già, không có thu nhập, nghề nghiệp thì lại trở thành hộ nghèo”, ông Đào Ngọc Dung nói và cũng thừa nhận trường hợp “có nơi đã thoát nghèo rồi nhưng cán bộ cứ loay hoay xin xuống huyện nghèo để được hưởng chính sách 30a”.
Từng giữ cương vị Bộ trưởng Bộ LĐTB-XH, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nói “rất buồn” là đất nước đã độc lập, thống nhất được tới 43 năm, nhưng cả nước vẫn có tới 1,8% hộ nghèo là những gia đình có công với cách mạng, mẹ Việt Nam anh hùng, vợ liệt sĩ. “Không thể chấp nhận được như thế! Trong 2 năm tới, chúng ta cần tập trung giải quyết cho được. Ngân sách tuy còn khó khăn, nhưng luôn luôn dành nguồn lực cho chương trình giảm nghèo. Quốc hội không bao giờ từ chối đề nghị của Chính phủ chi cho mục tiêu giảm nghèo, mà chỉ có cấp thêm”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.
Kết luận phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân khẳng định, giảm nghèo là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trọng điểm cần tập trung thực hiện. Quốc hội sẽ tiến hành giám sát tối cao và tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 76/2014/QH13 về đẩy mạnh thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững đến năm 2020.
| 10 tỉnh, thành phố không có tái nghèo: Hà Nội; TPHCM; Đà Nẵng; Bình Dương; Đồng Nai; Bà Rịa - Vũng Tàu; Tiền Giang; Hậu Giang; An Giang; Tây Ninh. |
