Trung tuần tháng 6, ban cố vấn chương trình tổ chức thăm đồng để đánh giá sơ bộ kết quả triển khai mô hình vụ hè thu 2017 tại các tỉnh Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Cà Mau, Bạc Liêu, Vĩnh Long, Bến Tre, Tiền Giang và TP Cần Thơ. Từ cán bộ khuyến nông, chính quyền địa phương đến nông dân đều khẳng định tính vượt trội hơn hẳn của mô hình này. Muốn thu được lợi nhuận cao từ sản xuất lúa không còn cách nào khác là phải tiết giảm tối đa chi phí đầu tư (đầu vào). Gói kỹ thuật sản xuất lúa thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu của Bình Điền đã đạt được điều này. Bắt đầu là giảm lượng giống, từ 200kg/ha (thậm chí 300kg) xuống còn 80kg/ha; khuyến khích sạ dưới 80kg/ha.
Anh Dương Văn Sơn (ấp Hỏa Vàm, xã Thanh Yên A, huyện U Minh Thượng, tỉnh Kiên Giang) cho hay: “Sạ thưa, cây lúa nở bụi nhanh, chồi to, lá cứng đứng thẳng, dù bị hạn vẫn phát triển tốt. Trước giờ quen sạ dày, nay yêu cầu sạ thưa cũng đắn đo, lo suốt 1 tuần sau sạ. Nhưng qua 10 ngày thì thở phào, cây lúa phát triển qua mỗi đêm mỗi khác; đến 25 ngày ngó qua thấy ăn đứt lúa bên ruộng ngoài mô hình”.
Giảm giống sạ, tức giảm mật độ cây lúa sẽ giảm phân bón. Cây lúa cứng, không bị đổ ngã thì giảm được công cắt. Cây lúa cứng khỏe thì giảm sâu bệnh phá hoại, tức là giảm phun thuốc bảo vệ thực vật, giảm công xịt thuốc; vừa giảm tác hại sức khỏe, vừa góp phần bảo vệ môi trường sinh thái… Ông Lê Văn Phước (huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre) khá ưng ý với công thức phân bón của Bình Điền: “Không quá lo về thiếu kinh nghiệm làm nông, cứ rải phân theo đúng công thức là được, cây lúa không xanh mướt như khi rải quá nhiều phân đạm nhưng lá lúa cứng khỏe, sâu hại không tấn công được. Phân bón lót Đầu Trâu Mặn - Phèn của Bình Điền cũng là một trong những sản phẩm được người trồng lúa chúng tôi ưng ý, đặc biệt sử dụng ở những vùng đất thường bị hạn hán, nhiễm mặn, nhiễm phèn phát huy được hiệu quả khá”.
Thống kê chi tiết hơn, GS-TS Mai Văn Quyền, Trưởng ban cố vấn, cho rằng: Nếu thực hiện gói kỹ thuật của chương trình, toàn vùng giảm được 100.000 tấn thóc giống, 115.500 tấn urê, thuốc bảo vệ thực vật… trong 1 vụ. Những con số thành tiền từ tiết giảm chi phí ấy không nhỏ, lại có ý nghĩa bảo vệ môi trường, trong khi mỗi hécta vẫn cho lợi nhuận cao hơn 4,5 triệu đồng. Thực tế ở tỉnh Hậu Giang, bà con chỉ sạ 40kg giống/ha, bón 50% lượng phân được chương trình khuyến cáo mà vẫn đạt năng suất 7,1 tấn thóc/ha; trong khi bên ngoài mô hình nông dân sạ gần 200kg giống/ha, bón phân cao hơn 2 lần, xịt thuốc bảo vệ thực vật nhiều hơn mà chỉ thu về được 6,9 tấn thóc/ha.
Qua 4 vụ sản xuất, gói kỹ thuật canh tác lúa thông minh của Bình Điền cũng như các chương trình cố vấn của đơn vị đã thuyết phục được nông dân. Mỗi vụ làm mô hình ở 1 xã, 1 huyện khác nhau, rải đều khắp các vùng trọng điểm trồng lúa. Người tham gia mô hình tin tưởng, cứ vậy mà làm theo trong các vụ sau; người chưa được tham gia cũng tranh thủ học hỏi để làm theo kỹ thuật từ mô hình này. Ông Cao Văn Nhân, ở huyện Gò Công Đông, tỉnh Tiền Giang thời điểm ban đầu chỉ thử tham gia 5 công ruộng, sạ xong thấy cây lúa bén rễ nhanh, phát triển tốt, nên 15 công ruộng còn lại của gia đình ông thực hiện luôn theo đúng gói kỹ thuật của chương trình. Thống kê sơ bộ của ông cho thấy 20 công (2ha) ruộng mùa này hứa hẹn có thể cho năng suất trên 8 tấn/ha. Còn ở Lấp Vò, Đồng Tháp, vụ hè thu 2017 đã có 200ha lúa của nông dân bước đầu thực hiện theo gói kỹ thuật của chương trình.
GS-TS Mai Văn Quyền nhấn mạnh: “Ban cố vấn nhận thấy đã có đủ cơ sở để khép lại việc tổ chức các mô hình sản xuất trình diễn sau vụ hè thu 2017. Thông qua hệ thống khuyến nông, chương trình sẽ chuyển tới nông dân toàn vùng cẩm nang canh tác lúa thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu, gồm những kiến thức kỹ thuật phổ thông, đã được đúc rút từ thực tiễn qua đủ các vụ sản xuất lúa trong năm, giúp nông dân dễ dàng áp dụng để đạt hiệu quả sản xuất cao nhất, thu lời từ trên 50%, có thể làm giàu từ trồng lúa.
* Ông Nguyễn Thanh Phong, Phó Bí thư Đảng ủy xã Bình Ân, huyện Gò Công Đông, tỉnh Tiền Giang, tâm sự: “Địa phương rất ủng hộ cách làm của Bình Điền vì thiết thực cho sản xuất lúa và công tác khuyến nông tại địa phương. Nó còn góp phần tạo không khí sản xuất đoàn kết, phấn khởi trong cộng đồng. Bà con cùng nhau gieo sạ, bón phân, hàng tuần đi thăm đồng; không chỉ mấy hộ làm mô hình mà cả các hộ ngoài mô hình, cán bộ khuyến nông, có hôm có hơn 40 hộ tham gia”.
* Ông Trần Văn Sơn, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Vĩnh Long, so sánh: “Ruộng trong mô hình gốc lúa sáng, thông thoáng, lá lúa đứng thẳng, bông lúa to, số hạt trên bông nhiều; trong khi ruộng bên ngoài mô hình gốc lúa tối, cây lúa ken dày đặc, lá mềm oặt, bông nhiều nhưng nhỏ và ngắn, số hạt trên bông ít, khả năng đổ ngã cao. Nhìn bên ngoài thì thấy năng suất bên này rõ ràng cao hơn bên kia”.
