Lý giải việc làm sai quy định mà vẫn tiếp diễn này, Tổng giám đốc ACV Lại Xuân Thanh cho rằng, do kết luận thanh tra chỉ nêu ACV thu sai quy định chứ chưa có cơ quan nào yêu cầu ACV ngừng thu. Hiện Cục Hàng không Việt Nam đã đề nghị Bộ GTVT cho ngừng thu loại phí ra-vào các cảng hàng không và đang chờ ý kiến phê duyệt của bộ.
Thực tế cho thấy, việc thu phí ra-vào các cảng hàng không đã được thực hiện từ nhiều năm nay nhưng phải đến năm 2017, Thanh tra Chính phủ mới vào cuộc và phát hiện: chỉ riêng trong giai đoạn 2012-2015, ACV đã thu sai quy định với số thu lên tới hơn 550 tỷ đồng. Hơn thế nữa, kể cả khi việc thu sai quy định đã được kết luận rõ ràng, các cơ quan quản lý vẫn rất lúng túng trong việc xử lý, khắc phục. Điều đó chứng tỏ, tình trạng thu phí và lệ phí sai quy định rất khó xử lý, đòi hỏi sự quyết liệt từ các cơ quan chức năng.
Nhiều vụ việc được phanh phui gần đây cho thấy, tình trạng phu phí, lệ phí trái quy định đang diễn ra khá phổ biến ở các địa phương, các ngành nghề, lĩnh vực. Tình trạng thu phí gửi xe tại Hà Nội, TPHCM chưa khi nào bớt nóng khi khung giá do địa phương ban hành một đằng, các đơn vị thực thu một nẻo, chưa kể các bãi trông giữ xe tự phát thu cao gấp đôi, gấp ba lần giá quy định mà cứ vẫn tồn tại.
Cách đây ít lâu, các tiểu thương tại chợ dân sinh Quảng An (Hà Nội) đã vô cùng bức xúc khi phát hiện mình phải đóng phí chỗ ngồi cao gấp 3 lần so với quy định của TP Hà Nội, chưa kể ban quản lý chợ còn tuỳ tiện thu hàng loạt phí khác như phí gửi xe, phí vệ sinh. Ở lĩnh vực giáo dục, theo kết luận thanh tra mới đây, trong năm 2016, 2 đơn vị là trường ĐH Kiến trúc Hà Nội và ĐH Kiến trúc TPHCM đã thu lệ phí tuyển sinh, học phí đào tạo cao hơn quy định số tiền là hơn 4,7 tỷ đồng. Trong đó, Đại học Kiến trúc TPHCM thu học phí cao hơn mức trần học phí quy định tại Nghị định 86/2015 của Chính phủ số tiền là 4,5 tỷ đồng. Ở lĩnh vực y tế, nhiều bệnh viện, nhiều trung tâm y tế cũng đã bị thanh tra phát hiện thu phí sai quy định, thu chi khuất tất nhiều khoản, các biên lai thu viện phí không ghi đầy đủ các dịch vụ kỹ thuật đã thực hiện. Ở lĩnh vực ngân hàng, khách hàng cũng đang rất băn khoăn về nhiều loại phí khác nhau mà không hiểu cơ sở để thu các loại phí này, điển hình là dịch vụ Internet banking…
Theo PGS-TS Lê Xuân Trường (Học viện Tài chính), kể cả khu vực nhà nước và tư nhân, khi cung cấp một dịch vụ nào đó đều cần phải thu phí nhưng phải đúng quy định. Theo Luật Phí và Lệ phí 2015, danh mục phí và lệ phí gồm có 213 khoản phí, 103 khoản lệ phí, được xây dựng theo hướng Nhà nước chỉ thu đối với các dịch vụ công liên quan trực tiếp tới hoạt động quản lý nhà nước và các dịch vụ liên quan tới chủ quyền, tài nguyên quốc gia. Do vậy, khi ban hành các văn bản hướng dẫn, các cơ quan nhà nước phải căn cứ và chỉ được thu những khoản phí và lệ phí đã được quy định trong danh mục.
Để chấn chỉnh việc thu phí sai quy định, các cơ quan thanh tra phải nhanh chóng vào cuộc, rà soát các hoạt động thu phí, nếu phát hiện sai phạm, phải xử lý nghiêm. Thực tế, nhiều vụ việc thu phí sai quy định đã được kết luận nhưng việc xử lý sai phạm đều không rõ ràng, không có cá nhân nào bị xử lý nên không có tác dụng răn đe. Trong khi Luật Phí và Lệ phí 2015 đã quy định rõ, cơ quan Nhà nước chỉ được thu phí, lệ phí khi có văn bản quy định mức thu, nếu tự đặt ra và thu các loại phí, lệ phí ngoài danh mục thì tùy tính chất, mức độ có thể bị xử lý kỷ luật, xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật.
Điều cần nói thêm là, người dân cũng cần có hiểu biết về Luật Phí và Lệ phí. Trên thế giới, nhiều quốc gia có chiến lược phổ cập giáo dục tài chính cho người dân, trong khi ở Việt Nam, nhiều người dân vẫn còn chưa hiểu thế nào là phí, lệ phí, giá dịch vụ. Hiểu biết của người dân về quyền và nghĩa vụ của mình sẽ là một “tấm khiên” để chống việc thu trái quy định. Những phản ứng xuất phát từ sự hiểu biết đúng đắn về pháp luật của người dân sẽ là một trong những cơ sở để các cơ quan chức năng thực hiện nhiệm vụ rà soát, chấn chỉnh sai phạm trong mọi lĩnh vực.
