Sáng 7-8, tại Hà Nội, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam và Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng chủ trì Hội nghị “Cải thiện năng suất lao động quốc gia”.
Đề nghị sớm thành lập Ủy ban Năng suất quốc gia
Theo Báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư tại Hội nghị, tính đến năm 2018, chỉ số năng suất lao động xã hội của nước ta đạt 102,2 triệu đồng/ lao động, tương đương 4.521 USD/ lao động (theo giá hiện hành), cao hơn gần gấp đôi so với năm 2011. Như vậy, năng suất lao động của Việt Nam đã tăng bình quân 4,88%/năm trong giai đoạn 2011-2018 và riêng giai đoạn 2016-2018 tăng bình quân 5,77%/năm, giúp Việt Nam trở thành quốc gia có tốc độ tăng năng suất lao động cao trong khu vực ASEAN (Singapore là 1,4%/năm; Malaysia là 2%/năm; Thái Lan là 3,2%/năm; Indonesia là 3,6%/năm; Phillipines là 4,4%/năm).
Tuy nhiên, xét ở khía cạnh giá trị so sánh với các nước trong khu vực, năng suất lao động của nước ta vẫn ở mức thấp. Nếu tính theo giá trị sức mua tương đương (PPP) năm 2018, năng suất lao động nước ta đạt 11.142 USD thì chỉ bằng 7,3% năng suất lao động của Singapore; 19% của Malaysia; 37% của Thái Lan; 44,8% của Indonesia; 55,9% của Philippines.
Điều này cho thấy nền kinh tế Việt Nam sẽ phải đối mặt với thách thức rất lớn trong thời gian tới để có thể bắt kịp mức năng suất lao động của các nước, theo đó, hơn bao giờ hết, việc cải thiện năng suất lao động của nước ta là nhiệm vụ cốt lõi, cấp thiết và có ý nghĩa hết sức quan trọng, ý nghĩa sống còn nhằm thúc đẩy tăng trưởng, vượt qua bẫy thu nhập trung bình, tránh tụt hậu, thu hẹp khoảng cách phát triển với các nước trên thế giới.
“Một lần nữa, bài toán tăng nhanh năng suất lao động được đặt ra và cần phải có lời giải một cách toàn diện hơn, gấp rút hơn, hiệu quả hơn, nhất là trong bối cảnh chúng ta đang dự kiến đặt mục tiêu phát triển cao trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm tới”, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.
Phân tích 4 nhân tố chủ yếu tác động đến năng suất lao động (cơ cấu lao động; các hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo; chất lượng nguồn nhân lực; hiệu quả quản trị doanh nghiệp), người đứng đầu ngành Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, chúng ta cần đặc biệt lưu ý mối quan hệ tương hỗ giữa năng suất lao động và tăng trưởng GDP, tăng năng suất lao động phải gắn chặt với tiến trình cơ cấu lại nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao sức cạnh tranh, sức chống chịu của nền kinh tế.
Trong số các giải pháp thời gian tới, Bộ trưởng cho rằng việc sớm thành lập Ủy ban Năng suất quốc gia là rất cần thiết, nhằm xây dựng bộ máy, cơ quan chuyên sâu về năng suất lao động; thực hiện nhiệm vụ điều phối, phối hợp các động lực tăng năng suất quốc gia của Việt Nam. Đồng thời, cần khẩn trương xây dựng và thực hiện Chiến lược quốc gia về nâng cao năng suất lao động của Việt Nam với mục tiêu chung và cụ thể trong từng giai đoạn để năng suất lao động của Việt Nam bắt kịp các nước trong khu vực.
Phát biểu chỉ đạo Hội nghị “Cải thiện năng suất lao động quốc gia” vào cuối buổi sáng 7-8, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, chỉ số năng suất lao động tại Việt Nam chưa cao do xuất phát điểm thấp. Tuy nhiên, tốc độ tăng năng suất của Việt Nam đang nhanh nhất khu vực, giúp thu hẹp khoảng cách với các nước.
Người đứng đầu Chính phủ đã chỉ ra một trong những nguyên nhân quan trọng khiến năng suất lao động chưa cao là còn có những điểm nghẽn về thể chế kinh tế như chính sách về quyền tài sản, quyền sở hữu trí tuệ, thị trường lao động…
Bên cạnh đó, nền tảng và năng lực khoa học của Việt Nam chưa cao. Động cơ sáng tạo và đổi mới còn thiếu và yếu.
“Nhiều người dân và doanh nghiệp vẫn thiếu sáng tạo. Đổi mới sáng tạo phải là một trong các nút thắt cần được tháo gỡ”, Thủ tướng nói.
Xuất phát từ nhận xét này, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đưa ra 6 định hướng lớn để tăng năng suất trong thời gian tới.
Thứ nhất là cải cách thể chế, đặc biệt là thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nâng cao năng lực quản trị Nhà nước, quản trị nền kinh tế. “Mọi người dân đều được trao cơ hội phát triển mình, đóng góp vào sự phát triển đất nước”, Thủ tướng khẳng định.
Thứ hai, tiếp tục thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động. Từ khu vực nông nghiệp sang khu vực công nghiệp và dịch vụ, từ lao động giản đơn sang phức tạp, từ khu vực có giá trị gia tăng thấp lên cao.
Thứ ba, cải cách khu vực tài chính ngân hàng, để dòng vốn chảy vào khu vực có năng suất cao nhất. Phân bổ nguồn lực theo tín hiệu thị trường.
Thứ tư, cần cải cách mạnh mẽ hơn khu vực doanh nghiệp Nhà nước, khơi thông các nguồn lực của xã hội, hỗ trợ khu vực tư nhân, hợp tác xã trở thành động lực của nền kinh tế, thúc đẩy và khuyến khích khởi nghiệp.
Thứ năm, ưu tiên các dự án FDI có chọn lọc, có tính lan tỏa, những ngành có giá trị gia tăng cao, công nghệ tốt, thúc đẩy năng suất lao động trong nước.
Thứ sáu, Thủ tướng nhấn mạnh Việt Nam cần tiếp tục hội nhập kinh tế quốc tế, theo hướng thương mại tự do, tận dụng các dòng chảy thương mại để cải thiện năng suất lao động của quốc gia. “Hội nhập bên ngoài để cải cách bên trong tốt hơn”, Thủ tướng nói.
Cụ thể hoá những định hướng này, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nêu 6 nhóm nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới để thúc đẩy tăng năng suất lao động.
Thứ nhất là thúc đẩy cải cách mạnh mẽ hơn nữa nền tảng về thể chế để mọi nguồn lực được huy động và tận dụng.
Thứ hai, tập trung hiệu quả của thị trường lao động ở cả phía cung và cầu. Qua đó, mọi người dân đều có thể tham gia thị trường lao động, có được việc làm, phát huy được thế mạnh của mình.
Thứ ba, khuyến khích cơ chế đủ mạnh thu hút những người tài năng trong và ngoài nước. Thủ tướng cho rằng người tài sẽ giải quyết được nhiều vấn đề trong xã hội, nâng cao năng suất
Thứ tư, xây dựng một cơ chế cán bộ mở trong cơ quan Nhà nước, chọn lọc được cán bộ giỏi và người tài năng. Ông nhấn mạnh những người quản trị quốc gia phải là người giỏi.
Thứ năm, năng suất lao động có tương quan chặt chẽ trình độ giáo dục, kỹ năng. Do đó, cần chú trọng đào tạo kỹ năng chuyên môn người lao động, ưu tiên định hướng đào tạo các tài năng cá biệt, khuyến khích người tài.
Thứ sáu, lao động phải được trang bị vốn và công nghệ mới, phát huy năng lực. Đầu tư vào công nghệ sẽ được Chính phủ ưu tiên. Thủ tướng nhấn mạnh đầu tư cho lao động chất lượng cao và phát triển ứng dụng khoa học công nghệ sẽ đi song hành với nhau, để phát huy hiệu quả.
Thủ tướng yêu cầu Bộ KHĐT sớm tập hợp các ý kiến, nghiên cứu để đề xuất ra một văn bản có cơ sở pháp luật để triển khai ở các bộ ngành.
Chính thức phát động phong trào cải thiện năng suất lao động quốc gia, người đứng đầu Chính phủ mong muốn cộng đồng doanh nghiệp, nhà đầu tư, các tầng lớp nhân dân nỗ lực “tăng năng suất để tạo ra một cuộc bứt phá mới, đưa đất nước Việt Nam vượt lên, phát triển nhanh, bền vững”.
